توصیه های کاربردی و نکات ایمنی در هنگام سمپاشی

زمانی می توان بالاترین انتظار از عملیات سمپاشی را داشت که از تخصص افراد مجرب، فنی و فعال یا کارشناسان مستقر در شرکت های تحت عنوان دفع آفات نباتی در مراکز استان ها بهره برد. مراحل کار این افراد شامل انتخاب سمپاش بوم دار مناسب، نوع سم مناسب برای هر آفت، بیماری، و علف هرز، تعیین مناسب ترین زمان سمپاشی، ضدعفونی و طعمه گذاری است. گاهاً دیده می شود که برخی کشاورزان به دلیل نداشتن اطلاعات کافی از انتخاب سم، نحوه تهیه آن، زمان مناسب سمپاشی و یا تجهیزات لازم نه تنها به نتیجه مطلوب نرسیده بلکه خود را در معرض مسمویت ناشی از اسپری سموم قرار داده اند. به منظور پیشگیری از آسیب های مالی و خطرات جانی، آموزش های مقدماتی در خصوص نحوه استفاده از تجهیزات سمپاشی و نحوه ی درست و مطلوب این عملیات توصیه می گردد. تمرکز این مقاله بر روی معرفی پرکاربردترین سموم کشاورزی و راه های پیشگیری از مسمویت حاصله است. بدین منظور در ادامه هشت مورد از سموم رایج و درمان مسمویت ناشی از مصرف آنها را اجمالی بررسی کرده ایم.

• سموم شیمیایی ارگانو فسفره:

سموم ارگانو فسفره بالاترین میزان استفاده علیه آفات را داشته و بدین دلیل اکثر کشاورزان با آن آشنایی لازم را دارند. از انواع رایج آن می توان به سموم گوزاتیون، زولون(برای درختان) و فنیتروتیون ( برای زمین ها زراعی گندم و جو) اشاره کرد. ترکیبات این سموم سطح کولین استراز خون افراد مسموم را کاهش می دهند. در این موارد خدمات اورژانسی لازم بوده و جهت تشخیص و تمیز کردن علائم از سایر مسمویت ها، لازم است فرد مسموم در استراحت مطلق نگهداری شود.

رایج ترین علائم مسمومیت با این سموم عبارت است از خستگی بیش از حد، گیجی، تهوع و استفراغ، عرق سرد ودر ادامه بیرون روی، کند شدن ضربان قلب و تنگ شدن مردمک چشم. در موارد شدیدتر علائم می تواند شامل اضطراب، زردی یا کبودی پوست، تعرق زیاد، تنگی نفس و بیهوشی گردد. اقدامات درمانی لازم متناسب با نوع علائم مشاهده شده است. برای حالت تنگی نفس و کندی ضربان قلب، اکسیژن رسانی ضروری است. تزریق مستقیمِ (تزریق داخل وریدی) 4-2 میلی گرم سولفات آتروپین و تکرار آن 5 الی 10دقیقه بعد ضروری است. عمل تزریق بنابر تجویز پزشک تا 24 الی 48 ساعت بعد مسمومیت ادامه دارد و مریض می بایست تحت نظر باشد. همچنین توصیه می گردد برای کاهش علائم اضطراب، 10-5 میلی گرم دیازپام به صورت عضلانی تزریق گردد. توجه گردد تمامی مراحل درمانی ذکر شده بایستی در مراکز درمانی انجام گیرد.

• سموم شیمیایی کاربامات ها :

این گروه از سموم نیز همانند ارگانو فسفرها، کاهش دهنده آنزیم کولین استراز خون اند. سم سوین و بایگون ها در این دسته از سموم جای می گیرند. نشانه های مسمویت مشابه علائم مسمومیت با سموم فسفره می باشد. با این وجود در برخی مواقع منجر به حملات شدید شده که مدت زمان و احتمال تکرار این حملات از مسمومیت با ارگانوفسفره ها کوتاه تر است. مشابه مسمومیت با سموم دسته اول، در مواجه با مسمومیت ناشی از کاربامات، تزریق وریدیِ سولفات آتروپین توصیه می گردد.

• سموم ضربه ای ترکیبات پایروتیروئیدها:

از جمله سموم پرکاربرد این دسته می توان به دسیس و دانتیل اشاره کرد. علائم مسمومیت عبارتند از تحریک مخاط بینی، ترشحات بزاق، حملات تشنجی و حساسیت های پوستی در برخی موارد پایروتیروئیدها. دو روش متداول درمان شامل تخلیه کامل معده به کمک ذغال چوب فعال شده(کربن اکتیو) و کنترل علائم مسمومیت با دیازپام یا باربی تورات می باشد.

• ترکیبات دی تیو کارباما:

مانکوزب و سایر قارچ کش ها در این گروه از سموم قرار می گیرند. این نوع سموم، معمولاً خطر کمتری داشته و علائم آن شامل سردرد، تپش قلب، حالت تهوع، قی و قرمزی صورت میگردد که به مرور و بی نیاز از روش درمانی خاصی برطرف می گردد.

• ترکیبات ارگانو کلره:

لیندین، د.د.ت. و تیودان از زمره سموم این گروه اند. لازم به ذکر است امروزه با توجه به خطرات بالای این گروه از سموم، اکثراً از لیست سموم مجاز حذف شده اند. ترکیبات ارگانوکلره، دستگاه عصبی مرکزی را هدف می گیرند. شایع ترین علائم مسمومیت شامل عدم تعادل بدن، رعشه و اضطراب می باشد. به منظور درمان، فنوباربیتال 100 میلی گرمی به مدت دو هفته، عضلانی یا وریدی تزریق گردد.

• سموم علف کش:

استفاده از علف کش ها همانطور که از نام آن بر می آید راهکاری است برای مبارزه با علف های هرز که همواره منجر به خسارت به محصولات کشاورزی اند. علائم مسمومیت با علف کش در ابتدا به شکل سوزش دهان و گلو همراه با تهوع، استفراغ، درد در ناحیه شکم و در ادامه اسهال خونی ظاهر می گردد. پس از یک الی دو روز علائم خطرناک تر در کلیه و کبد به وجود آمده و در صورت عدم رسیدگی در یک بازه 5 الی 15 روزه تنگی نفس و حتی مرگ نیز محتمل خواهد بود. توجه شود که چنانچه مسمومیت حاد باشد احتمال مرگ در ساعات اولیه نیز وجود دارد. جهت درمان معده را شست و شو دهید همانطور که قبلاً ذکر شد می توان برای شست و شوی معده از ذغال فعال نیز استفاده کرد.

• سموم ضدانعقادی یا جونده کش ها:

این سموم مانع از لخته شدن خون می گردند. تمامی موش کش ها از جمله وارفارین، کلرت و لانی رت در این دسته قرار می گیرند. علائم مسمومیت شامل تهوع و استفراغ، خونریزی از بینی و لثه، خونریزی داخلی و در نهایت وجود خون در مدفوع و بیهوشی است. برای درمان، محتویات معده ی بیمار، حال چه با شست و شو چه با وادار کردن فرد مسموم به استفراغ باید کاملاً تخلیه گردد. برای بهبود لخته شدن خون، لازم است ویتامین k1 به میزان 10 الی 20 میلی گرم مصرف شده و یا به روش وریدی و یا عضلانی به بدن بیمار تزریق گردد. این پروسه ی درمانی تا هفته ها باید ادامه داشته باشد. در موارد شدیدتر تزریق خون تا برطرف شدن علائم توسط پزشک تجویزمی گردد.

• سموم تدخینی یا فومیگانت ها:

سموم تدخینی به سهولت تبخیر شده و بخار حاصله با بستن روزنه ها تنفسی آفت منجر به از بین رفتن آن می گردد. متیل برماید و فستوکسین از جمله ی این سموم اند. سمپاشی این سموم به دلیل خطرات بالا حتماً می بایست توسط افراد متخصص در شرکت های دفع آفات نباتی و یا افراد مجرب و ذیصلاح صورت گیرد.